Хийн мандал

Íàéðëàãà

ž  Àãààð ìàíäàë íü áàéíãí áîëîí ººð÷ëºãäºæ áàéäàã îëîí òºðëèéí õèé áîëîí áóñàä õîëüöîîñ á¿ðäíý.̺í ãåëèé ,óñ òºðºã÷ ,ìåòàí ,àììèàê çýðýã õèéíýýñ ãàäíà óñàí äóñàë,ìºñºí òàëñò,óñíû óóðûã ºòãºð¿¿ëýõ ¿¿ðýã á¿õèé òîîñ ,øîðîî,óðãàìëûí òîîñîíöîð,äàâñíû øèðõã¿¿ä,óòàà,õºº çýðýã õàòóó õýñã¿¿ä îðøèíî.¯íýìëýõã¿é õýìæýýãýýð íü àâ÷ ¿çâýë ýäãýýðèéí õýìæýý íýëýýä èõ þì.

ž      Çºâõºí õéí ìàíäàëûí äýýä äàâõàðãóóä ñ¿¿ëò îä øàòñíààñ æèë òóòàì 1000 òí ñàíñðûí õóìõèéí òîîñ ¿ëääýã áàéíà.Àãààðûí íàéðëàãûã á¿ðä¿¿ëýã÷ õèé áîëãîí àìüäðàë îðøèí òîãòíîõîä ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã.

ž  Õóóðàé öýâýð àãàðûí äóíäàæ íàéðëàãà

Õèé	Ýçëýõ õóâü
Àçîò	78.08
Õ¿÷ýë òºðºã÷	20.94
Àðãîí	0.934
Í¿¿ðñ õ¿÷ëèéí õèé	0.035
Íåîí	0.00182
Ãåëèé	0.00052
Ìå	0.00

¯å äàâõàðãà

Äýëõèéí õèéí ìàíäàë äàâõðààò á¿òýöòýé áºãºä àãààðûí òìïåðàòóð ºíäºð ë¿¿ãýý õýðõýí õóâààðèëàãäñàí áàéäàëä ¿íäýñëýí 5 ¿åëýë áîëãîí àíãèëäàã .¯¿íä ;Òðîïîñôåð Ñòðàòîñôåð ìåçîñôåð òåðìîñôåð òåðìîñôåð ýêçîñôåð çýðýã áîëíî.

Òðîïîñôåð –Îð÷èõ ìàíäàë

Õèéí ìàíäàëûí äîîä ¿å .Ýíý ¿åëýëèéí 1 êì-ýýð ºíäºðñºõ òóòàì àãààðûí òåìïåðàòóð 6-ñ ààð áóóðäàã.¯¿íèéã òåìïåðàòóðûí äóíäàæ ãðàäèåíò ãýíý.Ãàçðûí ãàäðàããààñ õàëñàí àãààð äýýø õººðºõ (¿¿íèéã êîíâåêö ãýíý) òóòàì òåìïåðàòóð íü áóóðñààð îð÷íûõîî àãààðòàé àäèëõàí òåìïåðàòóðòàé áîëîõ ºíäºðò õ¿ðýýä çîãñîíî.Ýíý ºíäðººð îð÷èìä 8-9 êì,äóíäæààð 11 êì ºíäºðò îðøèíî.Òýíä òåìïåðàòóð àëü ÷ ºðãºðºãò ÿëãààã¿é -60-ñ ààñ 70-ñ áàéäàã.Òðîïîñôåðèéí õ¿ðýýíä õèéí ìàíäëûí íèéò àãààðûí 90%,áàðàã á¿õ óñíû óóð õóðèìòëàãäàõ áºãººä ¿¿ë ¿¿ñýæ áîðîî öàñ îðîõ ¿çýãäë¿¿ä çºâõºí ýíä ë ÿâàãäàíà.Àãààðûí äàðàëò ãàçðûí ãàäàðãà îð÷èì 1033ãÏà áàéäàã áîë òðîïîñôåðèéí äýýä õèëä 280 ãÏà áóþó ãàäàðãà äýýðõýýñ 4 äàõèí áàãà áîëíî .20êì õ¿ðòýë ãàçðûí ãàäàðãûí íºëºº áàéõ áà ýíý ºíäðººñ öààø ãàäàðãûí íëººíººñ àíãèä îðøèæ àãààðûí õàëàõ íü íàðíààñ øàëòãààëíà.Òðîïîñôåðýýñ ñòðàòîñôåðò øèëæèõ çàâñðûí ¿ íü òðîïîïàóç þì.Ýíý 1 êì îð÷èì çóçààí þì.

Ñòðàòîñôåð/äàâõðààò ìàíäàë /

Òðîïîñôåðýýñ öààø 50êì õ¿ðòýëõ äàâõðàãà .Ýíä íèéò àãààðûí 20îð÷èì %àãóóëàãäàíà.Óñíû óóð áàðàã áàéõã¿é òóë ¿¿ëã¿é.Ýíä îçîí èõ áºãººä 25-27êì-èéí ºíäºðò á¿ð ÷ èõ .¯¿íèéã îçîíû äàâõðàãà ãýíý.Îçîíû õèé íàðíààñ èðýõ õýò õýò ÿãààí òóÿàã ºðòºº øèíãýí àâ÷ ò¿¿íèé õºíººõ àþóëààñ àìüä îðãàíèçìûã õàìãààëæ áàéäàã à÷ õîëáîãäîëòîé.Òð¿ïîñôåçèéí äýýä õèëýýñ äýýø ñòðàòîñôåðò àãààðûí òåìïåðàòóð ààæèì íýìýãäñýýð ìåçîñôåðòýé õèëëýõ õýñýã îð÷èì 0-10Ñ õ¿ðíý .

Ìåçîñôåð /äóíä ìàíäàë/

50-80êì-èéí õîîðîíäîõ ºíäðèéã õýëíý.Ýíä  òåìïåðàòóð äàõèí òðîïîñôåðèéíõòýé àäèë äýýøëýõ òóòàì áóóð÷0-90Ñ õ¿ðäýã. Ìåçîñôåðò õàà íýãòýý ìºñíèé òàëñòóóäààñ á¿ðýëäñýí ìºíãºëºã ¿¿ë àæèãëàãäàíà.

Òåðìîñôåð /õàëóóí äàâõðàà/

 80êì-ýñ öààø 800-1000 êì õ¿ðòýë ºíäºðò îðøèíî. Ýíä òåìïåðàòóð ìàø õóðäàí íýìýãääýã. Æíü: 150êì-èéí ºíäºðò 230Ñ,600êì-ò 1500Ñ õàëóóí áàéäàã  áàéíà .Íàðíû öàöðàãûí íºëººãººð òåðìîñôåðò àãààðûí õèéí ìîëåêóëóóä èîí÷ëîãäîæ ,àòîìààñ çàðèì ýëåêðîí ñàëæ ñàðíèíà.            

 Ýêçîñôåð /ãàäààä ìàíäàë/

1000-2000êì-èéí ºíäðèéã õýëíý .Ýíä õèéí àòîìóóä ìàø ñèéðýã òóë òîäîðõîé îðîí çàéä áàéðëàäàãã¿é, àñàð èõ õóðäòàéãààð ñ¿ëæèí õºäºëæ, ààæìààð îãòîðãóéí óóäàì ðóó àëäàãäàíà.